Czy Twoi teściowie stosują wobec Ciebie przemoc psychiczną?

“ Rolą rodzica jest m.in. chronienie dziecka przed toksycznymi zachowaniami innych osób. Stawiajmy więc granice toksycznym teściom dla naszego własnego dobra i dobra naszych dzieci. Rodzic, który nie chroni swoich dzieci przed toksycznością innych osób (teściów, drugiego rodzica, kogokolwiek, kto jest w pobliżu i jest dysfunkcyjny) jest współwinny krzywdy swojego i dziecka.“                                                     

Internet jest przepełniony zwierzeniami ofiar toksycznych teściów. Choć sprawcami znęcania się na wybrankach swoich dzieci są głównie kobiety, mężczyźni często wtórują oprawczyniom. W różnych mediach społecznościowych tworzy się grupy wsparcia, które łącznie zrzeszają kilkaset tysięcy członków opisujących swoje liczne zmagania z teściami. Choć każda z tych historii jest inna, można w nich dostrzec wiele tych samych schematów, którymi doskonale władają osoby toksyczne. Dlaczego młodzi ludzie przez lata są gnębieni przez rodziców naszych towarzyszy? Jak można temu przeciwdziałać? Na te i inne pytania odpowiada terapeutka Zuzanna Kuhl, która na co dzień pomaga między innymi ofiarom przemocy stosowanej przez toksycznych teściów. 

Kiedy możemy uznać, że teściowie są toksyczni?

Zuzanna Kuhl: Istnieje cały katalog toksycznych zachowań, natomiast testem jest zawsze stawianie granic. Jeśli nasze granice, czyli de facto my, nie są przez kogoś szanowane mimo jasnej komunikacji naszych potrzeb, to mamy do czynienia z osobą dla nas toksyczną. Toksyczne zachowania niestety wędrują z pokolenia na pokolenie.

Ile par w Polsce może borykać się z toksycznymi relacjami z teściami?

– Nie ma niestety badań, które by to pokazywały, natomiast ankieta przeprowadzona kilka lat temu w Wielkiej Brytanii pokazała, że teściowie są powodem kłótni u 60% badanych par, z czego 20% rozważa z tego powodu rozwód. Brytyjskie badania dowiodły, że najczęstsze powody napięć to dawanie niechcianych opinii przez teściów, partner stający po stronie rodziców oraz spory o to, jak wychowywać wnuki. Prawie jedna trzecia ankietowanych określiła rodziców swoich partnerów jako „ingerujących”. Ci, którzy otwarcie kłócili się z teściami, robili to średnio raz w miesiącu. 

To zatrważające! Skąd w teściach wrogie nastawienie do wybranków/ek swoich dzieci?

– Powodów, dla których ktoś ma do innej osoby wrogie nastawienie, może być wiele. Zdrową wrogość czujemy do osób, które przekraczają nasze granice. Gniew pomaga nam ich bronić. Nie lubimy też osób, które nieświadomie pokazują nam wyparte przez nas prawdy o nas samych, np. osoby asertywne uważamy za bezczelne, kiedy asertywność jest czymś, czego nam brakuje. Możemy też gardzić osobami, które uważamy za głupie, jeśli sami mamy problem z poczuciem wartości i skrycie tak właśnie myślimy o sobie. Brytyjskie badania pokazują jednak, że wśród 2000 par, które ankietowano najczęstszym źródłem napięć była chęć kontrolowania związku swojego dorosłego już dziecka przez rodziców. Wchodzenie w relacje z pozycji kontroli wynika ze strachu. Spotykam się z tym często w mojej pracy z dorosłymi dziećmi toksycznych i dysfunkcyjnych rodziców. Rodzice z narcystycznym rysem osobowości mają tendencje do traktowania swoich nawet dorosłych już dzieci jak poddanych, którzy nie mają prawa do własnego życia, a na świecie są po to, żeby spełniać ich wygórowane i często nielogiczne wymagania. Poprzeczka ustawiona jest już w dzieciństwie tak wysoko, żeby do niej nie doskoczyć. Takie podejście rodziców do dzieci sprawia, że dziecko ciągle się stara sprostać tym wymaganiom kosztem samego siebie. Potrzeba akceptacji i miłości rodziców, której od rodziców narcystycznych nigdy nie dostaniemy, sprawia, że stawiamy ich “potrzeby” na pierwszym miejscu, nawet kosztem własnej rodziny i dzieci.

 Jak na małżeństwo i nasze dzieci  wpływają toksyczne relacje z teściami?

– Jak pokazują wymienione wyżej badania, nie najlepiej. Ponad 25% ankietowanych stwierdziła, że nie decydowałaby się na małżeństwo, gdyby wcześniej wiedziała, jaka jest skala problemu. Prawda jest też taka, że tzw. czerwone flagi, czyli znaki ostrzegawcze związane z toksycznymi zachowaniami teściów widzimy zazwyczaj dosyć wcześnie, tylko z jakichś powodów decydujemy się je ignorować. Warto się przyjrzeć tym powodom, ponieważ to my decydujemy o naszym życiu, o tym z kim tworzymy relację i z kim zakładamy rodzinę. Problemy same nie znikają. Jeśli podejmujemy decyzję wejścia w związek z osobą, która ma nieunormowane stosunki z własnymi rodzicami, musimy się liczyć z późniejszymi konsekwencjami naszych wyborów. 

Jak reagować, gdy teściowa obraża mamę/ tatę swoich wnuków?

– Podstawą jest jasne i stanowcze zakomunikowanie naszych granic. Najlepiej oczywiście byłoby, żeby granica została postawiona przez naszego partnera/partnerkę, czyli syna/córkę naszych teściów. Jeśli to nie skutkuje, przyjmijmy, że teściowie są jacy są i się nie zmienią. To co możemy zrobić, jeśli nasz partner nie jest w stanie postawić takiej granicy (ma do tego prawo-nie każdy jest gotowy na zmierzenie się z prawdą o dysfunkcji własnych rodziców), odpowiednie granice stawiamy my. Jeśli teściowie nas nie szanują, naturalną konsekwencją jest, że nie mamy ochoty się z nimi spotykać, rozmawiać z nimi czy utrzymywać jakichkolwiek kontaktów. Korzystajmy z tego prawa. To, że partner chce dalej mieć relacje z rodzicami, to jego wybór, nasz może być inny. Zawsze stawajmy po swojej własnej stronie i nie pozwalajmy na niesprawiedliwe traktowanie nas.Pamiętajmy też, że toksyczna relacja z teściami daje naszym dzieciom nieprawidłowe wzorce. Pokazujmy im, że jeśli ktoś zachowuje się w stosunku do nas bez podstawowego szacunku, manipuluje, czy osacza, to mamy obowiązek  stawiać takim osobom jasne granice.

Toksyczne zachowania dotykające dzieci są dla nich wielkim obciążeniem i mają wpływ na całe ich późniejsze życie. Skutkują obniżeniem poczucia własnej wartości, co z kolei negatywnie przekłada się na wszystkie sfery życia. Rolą rodzica jest m.in. chronienie dziecka przed toksycznymi zachowaniami innych osób. Stawiajmy więc granice dla naszego własnego dobra i dobra naszych dzieci. Rodzic, który nie chroni swoich dzieci przed toksycznością innych osób (teściów, drugiego rodzica, kogokolwiek, kto jest w pobliżu i jest dysfunkcyjny) jest współwinny krzywdy dziecka.

Jak powinni w tej sytuacji reagować partnerzy ofiar swoich rodziców?

– Zacznijmy od tego, że problem teściów jest w rzeczywistości nierozwiązanym problemem dysfunkcyjnej relacji naszego partnera/partnerki z jego/jej rodzicami. Kluczem jest uświadomienie sobie, że dana relacja jest dysfunkcyjna oraz wprowadzenie zmian. Nie jest to łatwe, bo będąc dziećmi toksycznych rodziców wzrastamy w przekonaniu, że nieprawidłowe zachowania są normą. Co więcej, winę za nie jako dzieci bierzemy na siebie. Jeśli jednak zobaczymy dysfunkcję, kolejnym krokiem jest praca nad sobą, wzmacnianie poczucia wartości, które prowadzi do stawiania granic rodzicom. Istnienie problemu toksycznych teściów wynika z niepostawionych przez ich dorosłe dzieci granic wobec nieprawidłowych zachowań i naruszania naszej strefy.

Co, jeśli mąż nie reaguje na zachowanie swojej matki/ojca?

– Chronić siebie, stawiając teściom granice na własną rękę i regulując z nimi kontakty według własnych potrzeb.

Jak postępować, jeśli, mimo stawiania granic, babcia nie stosuje się do zasad wprowadzonych w związku z dzieckiem?

– Zastanowić się, w jakim zakresie chcemy, żeby babcia spędzała czas z wnukami, by to nie było dla nich szkodliwe. O swoich dzieciach decydują rodzice, a nie dziadkowie.

Kiedy niezbędna jest całkowita separacja od oprawcy?

– Jeśli wcześniejsze, łagodniejsze granice notorycznie nie są respektowane, warto wprowadzić sankcje. Całkowita separacja to granica ostateczna, po którą sięgamy, jeśli widzimy, że druga strona notorycznie i agresywnie narusza naszą przestrzeń, a nasze granice są stale przekraczane.

Czy znęcanie się psychiczne nad synową/zięciem, na przykład poprzez pomówienia czy notoryczne poniżanie, jest w Polsce karalne?

– Bez względu na charakter relacji przemoc psychiczna jest karalna. Kodeks karny mówi o tym wyraźnie: “Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy (…) podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”.

 

Na pytania odpowiadała Zuzanna Kuhl – terapeutka na co dzień pracująca między innymi z ofiarami toksycznych teściów.