W każdym związku przechodzimy przez szeroką gamę uczuć, do których należy również wstyd. Czasami partnerka zawstydza partnera, czasami wręcz odwrotnie. Co zrobić, by wstyd nie był przyczyną naszego upadku?
Czym jest wstyd?
Wstyd to świadomość, lub często wmawianie sobie, że jest się nieustannie obserwowanym, ocenianym, poddanym osądzeniu, wyszydzeniu. Jeśli na przykład nie zdałeś egzaminu na prawo jazdy lub jakiegokolwiek innego, sam oceń, czy podczas wstydzenia się nie czujesz tego samego, co podczas niezdania ów sprawdzianów.
Skąd się bierze wstyd?
Na to pytanie odpowiedź zna chyba każdy z nas. Nie ma człowieka, który by nie odczuwał wstydu choć raz w życiu poza ludźmi chorymi psychicznie. Nieustanne wytykanie nam błędów sprawia, że czujemy się niepewni, nasza samoocena drastycznie spada, a nasze postrzeganie siebie ogranicza się do stwierdzenia : “jestem do niczego”. “Powinieneś dawać z siebie więcej w łóżku”, “Nie umiesz odpowiednio złożyć prania”, “Nie spełniasz moich oczekiwań dotyczących czułości”, “Musisz popracować nad swoim ciałem”, “Zacznij się inaczej ubierać”, “Zmień sposób malowania się”.
Czy wstyd niszczy nam tylko psychikę?
Oczywiście, że nie. Emocje, w tym również wstyd, są powodem złego samopoczucia: na przykład chronicznego bólu głowy, uczucia zmęczenia czy bólu właściwie każdej części ciała. Organizm nigdy nie pozostaje obojętny na nasze emocje. Jeśli doświadczyłeś jakichkolwiek objawów somatycznych, organizm daje Ci znać, że czas najwyższy wprowadzić zmiany w związku, a być może rozstać się.
A co, jeśli partner wciąż mnie celowo zawstydza?
Jeśli partner chce nad sobą pracować, może zgłosić się na przykład na terapię – indywidualną lub par. Psycholog John Gottman wymienił cztery objawy, które mogą oznaczać rychły rozpad związku:
- nieustanne ocenianie i krytyka,
- pogarda, przejawiająca się często poniżającymi żartami w towarzystwie. Pamiętaj, że żart kończy się wtedy, gdy naruszamy godność i granice drugiego człowieka,
- postawa obronna, ona wiąże się oczywiście z niesprawiedliwym traktowaniem nas, niedocenianiem. To z kolei tworzy u osoby zawstydzonej reakcje obronne, na przykład takie jak złość,
- obojętność, czyli chroniczny brak czasu dla partnera czy wręcz całkowite ignorowanie go.
Jeśli osoba zawstydzana ma niskie poczucie własnej wartości, skłonności do obwiniania się, nieumiejętność regulowania emocji czy pochodzi z dysfunkcyjnej rodziny (na przykład doświadczyła od rodziców nadmiernych wymagań i kontroli), wstyd może być skrajnie dysfunkcyjny w związku.
Co ciekawe, wówczas osoba zawstydzona może używać języka wstydu, by poradzić sobie z napięciem, które on wywołuje. Jeśli partner zawstydzany mówi: “jestem do niczego”, najprawdopodobniej chce zatrzymać lawinę wstydu.
Wstyd jako zwiększenie poczucia wyższości, kontroli i władzy w związku
Tak, partner często może wykorzystywać u osoby zawstydzanej jej brak poczucia własnej wartości i chroniczne odczuwanie wstydu do wszelkiego rodzaju manipulacji. Wstyd determinuje negatywne postrzeganie własnej osoby. Ludzie zawstydzani mogą dążyć do ideału, którego nigdy nie osiągną, ponieważ zawsze będą krytykowane przez zawstydzającego. Jest to samozapętlające się koło.
Czy jestem w bezpiecznym związku?
Jeśli zadajesz sobie to pytanie, przyjrzyj się swojej relacji z partnerem i zastanów się, czy jesteś wpędzany w poczucie wstydu. Jeśli jesteś dla partnera wciąż niedostatecznie dobry, zastanów się, czy związek daje Ci poczucie bezpieczeństwa, rozwoju, siły? Czy jesteś w zdrowej relacji czy może wyniszczającej?
A co, jeśli nie?
Skorzystaj z psychoterapii dla par. Ona często pomaga wypracować pozytywną zmianę w relacji obojga ludzi. Pod warunkiem, że obie strony tego chcą… Czy szczerze chcą?
Tekst sporządzony na podstawie artykułu Magdaleny Sękowskiej, Dwie twarze poczucia winy, “Psychologia”, nr ind. 416584.
